Κείμενο – φωτογραφίες Νίκος Λυμπερόπουλος.
Μπορεί τα χρόνια να περνούν, οι τρόποι αλίευσης όμως παραμένουν σχεδόν ίδιοι. Μόνο τα εργαλεία αλλάζουν που συνάδουν με την εξέλιξη της τεχνολογίας, κατά τα άλλα οι συνήθειες και οι αντιδράσεις των αλιευμάτων παραμένουν ίδιες.
Οι παππούδες μας που ψάρευαν καλαμάρια, τοποθετούσαν στη βάρκα ένα μικρό πυροφάνι, ή μια απλή λάμπα ή μια λάμπα ασετιλίνης, που σκοπό είχε να φωτίζει την επιφάνεια σ’ ένα μικρό βάθος και για μια περιορισμένη σχετικά περιοχή. Καλάριζαν στη θάλασσα την πετονιά, η οποία αποτελείτο από ένα απλό γερό νήμα, ή πετονιά, στο οποίο έδεναν την καλαμαριέρα και μας εξηγούσαν: «Η καλαμαριέρα αποτελείται από ένα μεταλλικό μολυβωμένο σώμα ή από μολύβι μόνο, που συνήθως βάφεται άσπρο. Το σχήμα αυτού του τεχνητού δολώματος για καλαμάρια, μοιάζει με μια μεγάλη ελιά. Στην άκρη υπάρχει μια σειρά από βελόνες πολύ μυτερές, τοποθετημένες ακτινωτά, οι οποίες είναι εστραμμένες προς τα πάνω. Άλλοι τύποι καλαμαριέρας, αποτελούνται αντίθετα από έναν μεταλλικό σωλήνα, καλυμμένο με χρώμιο που στην μια άκρη του έχει το δαχτυλίδι με το οποίο συνδέεται η μάνα και στην άλλη άκρη οι βελόνες που είναι λοξά γυρισμένες προς τα πάνω σε ακτινωτή διάταξη, όπως στον προηγούμενο τύπο.»
Χρησιμοποιούσαν την καλαμαριέρα χωρίς άλλο δόλωμα, ενώ άλλοι έδεναν στο σώμα της καλαμαριέρας ένα ψάρι, ένα πόδι από κότα, ένα κομμάτι κρέας, ή λαρδί. Αυτή η τροφή είχε σκοπό να κρατά καλύτερα το καλαμάρι όταν ψαρεύεται: «Όταν φτάσουμε στην κατάλληλη περιοχή και ανάψουμε τη λάμπα, αφήνουμε να τρέξει η πετονιά που βαστά την καλαμαριέρα μέχρι να αγγίξει το βυθό. Μετά την σηκώνουμε λίγο και κατόπι σιγά – σιγά την βγάζουμε έξω στην επιφάνεια. Στις πλούσιες περιοχές σε καλαμάρια και τις τυχερές βραδιές δεν χρειάζονται ιδιαίτερες μανούβρες για να προσελκύσουμε τα καλαμάρια που ρίχνονται αμέσως στο τεχνητό δόλωμα. Άλλες φορές αντίθετα, είναι αναγκαίο να κινούμε την καλαμαριέρα με αργή κίνηση, από κάτω προς τα πάνω και αντίστροφα. Αυτές οι μανούβρες σκοπό έχουν να τραβήξουν την προσοχή των καλαμαριών.
Η αίσθηση του «χτυπήματος»
Το καλαμάρι συνήθως ρίχνεται χωρίς κανένα δισταγμό στην καλαμαριέρα κι έτσι καρφώνωνται τα πλοκάμια του επάνω στις βελόνες. Ο ψαράς θα αισθανθεί κάποιο βάρος, αλλά δεν αισθάνεται τραβήγματα ή κεφάλια όπως με τα ψάρια, παρά αντίσταση κατά διαστήματα. Με γρήγορες κινήσεις των χεριών καρφώνει το καλαμάρι που διαπερνάται από τις βελόνες, ενώ αμέσως μετά το κάρφωμα πρέπει να ανέβει το καλαμάρι στο σκάφος όσο πιο γρήγορα είναι δυνατό.
Τα καλαμάρια στις μέρες μας πάντως, τα ψαρεύουμε με καλαμαριέρες – ψαράκια που αγοράζουμε από τα καταστήματα ειδών αλιείας, απ’ όπου μπορούμε να προμηθευτούμε και συρμάτινες αρματωσιές, ή αν προτιμάμε μπορούμε να δέσουμε δικές μας, χρησιμοποιώντας πετονιά.
Οι κλασσικοί ψαράδες κρατάνε τη μάνα που είναι τυλιγμένη με καρούλα στο χέρι και ανεβοκατεβάζουν μέχρι να «χτυπήσει το καλαμάρι». Αυτός είναι μεν ο κλασσικός τρόπος, εγκυμονεί όμως τον κίνδυνο να χάσουμε ένα καλό και πολύ βαρύ καλαμάρι κατά την άνοδο της πετονιάς, διότι μπορεί να έχει πιαστεί μόνο από το μακρύ λεπτό πλοκάμι του και όχι από τα μικρά όπως στην φωτο. Καθώς τραβάμε την πετονιά και ενώ εκείνο ασκεί δύναμη προς τα κάτω, το πιθανότερο είναι να μην αντέξει το πλοκάμι, να σπάσει κι έτσι εμείς θα χάσουμε το καλαμάρι, ενώ εκείνο τρομαγμένο θα συμπαρασύρει και το υπόλοιπο κοπάδι, οπότε αντίο ψάρεμα.
Πιο σίγουρος τρόπος είναι αυτός με τη χρήση καλαμιού και μηχανισμού, όπου μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε εκείνο με το οποίο κάνουμε συρτή με μολύβι φύλακα – ή και με πιο ελαφρύ εργαλείο – όπου ο προαναφερόμενος κίνδυνος ελαχιστοποιείται.
Κατά την άνοδο του καλαμαριού και όποτε αυτό ασκεί πίεση προς τα κάτω, δουλεύουν τα φρένα του μηχανισμού που έχουμε ρυθμίσει ανάλογα με το βάρος του κι έτσι το πλοκάμι δεν σπάει, οπότε οδηγούμε το καλαμάρι στη βάρκα με ασφάλεια.
Αρματωσιά
Για να φτιάξουμε την αρματωσιά μας δένουμε πάνω σε πετονιά 60 mm, τρείς έως πέντε, καλαμαριέρες διαφόρων φωσφορούχων χρωμάτων για τη νύχτα, ενώ προτιμούμε έντονο κόκκινο, πράσινο ή πορτοκαλί για την ημέρα. Το παράμαλλο είναι μήκους 5 – 6 πόντων, διαμέτρου 30 – 45 mm, σε απόσταση καλαμαριέρας από καλαμαριέρα 40 έως 60 πόντους. Η απόσταση αυτή αυξάνεται όσο πιο βαθιά ψαρεύουμε. Στο τέλος δένουμε βαρίδι σε σχήμα αχλαδιού, το οποίο καλό θα είναι να διαθέτει και στριφτάρι. Αν ψαρεύουμε ρηχά, (10 – 15 μέτρα) μπορούμε χρησιμοποιούμε μόνο μια καλαμαριέρα δεμένη σε απόσταση από το βαρίδι τόση, ώστε το ψαράκι να βρίσκεται περίπου 10 – 30 πόντους πάνω από την φυκιάδα αφού έχει πατώσει το βαρίδι.
Συνήθειες και τεχνική
Τα καλαμάρια συναντάμε νύχτα, ή ξημέρωμα, αλλά και τις υπόλοιπες ώρες της ημέρας ανάλογα με τις διαθέσεις τους. Τα ψάχνουμε σε κεφάλια με φυκιάδες ή σε αποχές ή κοντά στον αφρό αλλά και παρακάτω, συνήθως εκεί που μαζεύονται μικρόψαρα, τα οποία αποτελούν τη λεία των καλαμαριών. Τα καλαμάρια τα ψαρεύουμε με καλαμαριέρες νύχτα με φεγγάρι, ξημέρωμα ή σούρουπο, από τον Σεπτέμβριο μέχρι τις αρχές Φεβρουαρίου – ανάλογα την περιοχή – βαθιά, ρηχά, σε κεφάλια με φυκιάδες ή σε αποχές, ή κοντά στον αφρό αλλά και παρακάτω, διότι όπως προαναφέραμε λειτουργούν ανάλογα με τις διαθέσεις τους.
Ρίχνουμε την πετονιά μας κι αφού πατώσει σηκώνουμε μισή οργιά. Καθώς η βάρκα μας μετακινείται ανεβοκατεβάζουμε το καλάμι μας αργά πάνω κάτω, σηκώνουμε λίγο και επαναλαμβάνουμε μέχρι να συναντήσουμε το κοπάδι. Κατ’ αυτό τον τρόπο τα ψαράκια-καλαμαριέρες μοιάζουν ζωντανά, έτσι τα καλαμάρια ξεγελιούνται και απλώνουν τα πλοκάμια για να τα πιάσουν. Εκείνη τη στιγμή αισθανόμαστε ένα βάρος, αμέσως τραβάμε με μια κοφτή κίνηση για να καρφώσουμε το κεφαλόποδο με τις βελόνες της καλαμαριέρας, ενώ μετά τυλίγουμε με σταθερό ρυθμό ώστε να το φέρουμε στη βάρκα.
Τα φρένα του μηχανισμού τα ρυθμίζουμε ώστε τη στιγμή που το καλαμάρι κάνει το πρώτο τράβηγμα να δουλέψουν τα φρένα, ενώ μόλις σταματήσει να συνεχίζει κανονικά η άνοδός του. Το πόσο θα σφίξουμε ή θα ελευθερώσουμε τα φρένα εξαρτάται από το πόσο βαρύ είναι το καλαμάρι. Προσοχή! Όταν επάνω στις καλαμαριέρες μας εντοπίσουμε βεντούζες καλαμαριών, αυτό σημαίνει ότι είναι χορτάτα, ενώ στην περίπτωση πού κοπεί πλοκάμι καθώς ανεβάζουμε το καλαμάρι, το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι ν’ αλλάξουμε θέση γιατί τρομαγμένο από το σοκ, συμπαρασύρει μαζί του όλο το υπόλοιπο κοπάδι.
Αναζήτηση και αναγνώριση
Τα καλαμάρια αναζητούμε σε σημάδια που ξέρουμε ότι κυκλοφορούν αναζητώντας τροφή, ο προτεινόμενος όμως τρόπος είναι η χρήση fish finder. Το συγκεκριμένο που χρησιμοποιούμε τα απεικονίζει ως μικρές κάθετες διακεκομμένες μαύρες γραμμές, ενώ σε άλλα βυθόμετρα μπορεί να είναι κόκκινες, μπλέ ή πράσινες, ανάλογα την μάρκα και τον τύπο. Το ανέβασμα του καλαμαριού, χαρακτηρίζεται απ’ το σημαντικό βάρος – αντίσταση στην πετονιά, που οφείλεται στο γεγονός ότι το ανοίγει σαν ομπρέλα, ενώ όταν βγει στην επιφάνεια μαζεύεται απότομα και αποβάλει νερό. Αυτός είναι άλλωστε και ο τρόπος με τον οποίο κινείται μέσα στην θάλασσα. Η αντίσταση του καλαμαριού είναι σημαντική, αν δε ένα καλαμάρι είναι μεγαλύτερο από κιλό, τότε πραγματικά για να το ανεβάσουμε με το χέρι χρειάζεται κόπος, αλλά μεγαλώνει η πιθανότητα απώλειας του κεφαλόποδου, ενώ με καλάμι και μηχανισμό τα πράγματα απλοποιούνται με σωστά ρυθμισμένα τα φρένα..
Μαγειρικά μυστικά νοστιμιάς του Γιώργου Μάγειρα.
Κατά το καθάρισμα του κεφαλόποδου προσέξτε να μην σπάσει η κύστη με το μελάνι του όπως φαίνεται στη φωτογραφία,
όχι μόνο για να μην γίνουμε χάλια, αλλά και διότι με αυτό μπορούμε να φτιάξουμε κορυφαίο γκουρμέ πιάτο, όπως μαύρο ριζότο με σαφράν, ή σπαγγέτι με μελάνι, που είναι θαυμάσιος συνδυασμός με τα καλαμάρια. Ακόμη, πριν τα αλευρώσουμε και αφού τα έχουμε καθαρίσει, αλείφουμε με το μελάνι το σώμα τους, αλευρώνουμε προσεκτικά και μετά τα τηγανίζουμε ολόκληρα. Η νοστιμιά είναι απερίγραπτη…
Κείμενο – φωτογραφίες Νίκος Λυμπερόπουλος.
#psaremagiaolous#psarema#psaremaskafos#psaremakalami#psarodufeko#ypovrihiopsarema#boats#fouskoto#boating#Greece#summer#summeringreece#sea#sail#boatingworld#sailing#sailingboat#sailinglife#ocean#sailinggreece#photography#holiday#instatravel#sun#beach#yachtingingreece#greek#greekislands#tours#trips
